Hoe motiveer jij je leerlingen? “Het groepje dat het eerst klaar is, heeft gewonnen en mag bij de deur gaan staan,” “Als je drie keer je huiswerk niet hebt gemaakt, kom je de volgende dag een uur eerder op school.” “Je hebt geschreeuwd in de klas, je mag nu niet kiezen uit de kast.”
Leerkrachten hoor ik geregeld soortgelijke uitspraken doen, met als doel kinderen te motiveren om iets wel of juist niet te doen. Met het geven van zulke boodschappen, die straffen of belonen impliceren, leef je voor dat je het gerechtvaardigd vindt om macht te uit te oefenen.
Bij het gebruik van macht om kinderen te motiveren is gehoorzamen het voornaamste doel. De nadruk komt te liggen op de uitkomst in plaats van op het proces. Extrinsieke motivatie lijkt dan net zo belangrijk als intrinsieke. Los van wat straffen en belonen doen met de motivatie van kinderen heb ik het liever over de intentie die eronder zit. De intentie die leerkrachten naar kinderen toe hebben is naar mijn ervaring meestal die tot verbinding.
Een middel dat wij tot onze beschikking hebben om ons uit te drukken én in verbinding te gaan met anderen is onze taal. Marshall Rosenberg (Phd), de grondlegger van Verbindende ofwel Geweldloze Communicatie, zegt dat onze taal kenmerken heeft van, en zijn herkomst heeft binnen, het systeem van overheersing en kan bijdragen aan het vormen van mensen die sociaal wenselijk gedrag vertonen en leven naar de verwachtingen en normen van anderen.
Hoe is het om te overwegen dat daar beperkingen en kansen liggen?
Ik ben verrast over de wijze waarop onze taal het gebruik van macht ondersteunt en in te zetten is om anderen te laten doen wat we willen, anderen te beoordelen als goed of fout.
Sir Ken Robinson, een Britse onderwijsadviseur en auteur, vertelt dat het huidige klassieke onderwijssysteem ontwikkeld is na de Verlichting in het tijdperk van de Industriële Revolutie waarin mensen werden opgeleid tot gehoorzaamheid om vervolgens te functioneren in fabrieken en in het leger. Daarvoor lijkt onze taal effectief. Een taal met eigenschappen om mensen te laten gehoorzamen, te sturen en te onderdrukken.
Ik zie tegenstrijdigheid in het willen bijdragen aan verbinding en vertrouwen in een relatie terwijl je tegelijkertijd onbewust signalen uitzendt van ongelijkwaardigheid en dwang.
Is er wel ruimte voor authenticiteit, eigenaarschap en kritisch denken? Behoud je interne motivatie terwijl er onbewust signalen uitgezonden worden dat de verantwoordelijkheid voor het leren bij de leerkracht ligt?
Kan het zo zijn dat de taal die we tot onze beschikking hebben, mogelijk onbewust onze intentie ontkracht?
Inmiddels hebben we de taal van hiërarchie en dominantie niet meer nodig en staat deze zelfs in de weg van wat we eigenlijk voor ogen hebben in het onderwijs en de maatschappij waarin democratische waarden centraal staan.
We hebben een taal nodig die ons helpt terecht te komen tussen autoritaire en anti-autoritaire structuur, op het punt van onderlinge samenhang en onderlinge afhankelijkheid.
Een taal die ons ondersteunt, om daar te komen waar goed of fout elkaar niet meer uitsluiten maar waar verschillen naast elkaar kunnen bestaan in de vorm van een dialoog.
Een taal die vrede en vrijheid beoogt vanuit de waarden die voor ieder mens belangrijk zijn.
De visie en de houding samen met de procestaal van NVC van Marshall Rosenberg, Verbindende ofwel Geweldloze Communicatie, ondersteunt hierin. Deze visie geeft helderheid en keuzemogelijkheden over de manier hoe woorden ingezet kunnen worden om te leven naar universele waarden.
Voor het onderwijs reikt dit proces een pedagogische houding aan om bij te dragen aan de voorwaarden om tot motivatie te komen: veiligheid, verbinding en vertrouwen. Ook kan je met deze houding voorleven hoe democratische waarden eruit zien. Het biedt concrete vormen om binnen het onderwijs op een vakoverstijgende manier bezig te zijn met emotionele intelligentie en sociale vaardigheden.
Het proces van het leren van een nieuwe taal kost tijd. Ik oefen nu een aantal jaar en ik spreek haar steeds vloeiender. Het is mij de inspanning waard omdat deze universele taal me de woorden en het bewustzijn geeft om empathie te hebben voor wat ieder mens drijft.
Klik hier als je meer wilt weten over de Leergang Verbindende Communicatie in het Onderwijs of de Introductietraining Verbindende Communicatie in het Onderwijs
